‘Als iedere tekst perfect moet zijn’ luidt sinds een tijdje de slogan op mijn website. Kort, krachtig en het vat de boodschap goed samen, was mijn idee erachter. Tot ik een berichtje kreeg: “Deze perfectionist struikelt over het woord ‘iedere’ bij ‘tekst’. ‘Iedere’ gebruik je bij mensen. Bij zaken en dieren is het ‘elke’.” Dat vraagt om een nader onderzoek, want klopt er wat er in het berichtje staat?
Persoonlijke voorkeur
Om meer duidelijkheid te krijgen over dit soort taalvragen, is de website van Onze Taal altijd de eerste bron die ik raadpleeg. Daar krijg ik al heel vlot een antwoord op mijn vraag: ieder(e) en elk(e) kun je vrij door elkaar gebruiken. Het zijn synoniemen en je kunt ze dus gerust voor elkaar invullen. Er blijkt geen sprake te zijn van een regel die voorschrijft wanneer je voor de ene of de andere variant kiest. Als we de Algemene Nederlandse Spraakkunst moeten geloven gaat het om een tendentie, ofwel een persoonlijke voorkeur.
Taalgevoel
Hoe ziet die ‘gemiddelde’ voorkeur er dan uit, zou je denken. Sommige mensen vinden dat iedere bij personen hoort en elke bij niet-personen. Precies wat er ook in het berichtje stond dat ik kreeg dus. Ergens klinkt het wel logisch om je toch vast te willen houden aan een taalregel, want niet iedereen durft evenveel op zijn taalgevoel te vertrouwen. Maar juist deze regel druist heel erg in tegen mijn taalgevoel. Zo vind ik de uitdrukking ‘in ieder geval’ veel prettiger klinken dan ‘in elk geval’ en ook voor mijn slogan geldt dat ik ‘elke tekst’ gewoon niet fijn vind klinken. Vraag je het mijn man, dan geeft hij juist aan dat hij voor elke zou kiezen. Een kwestie van smaak dus. Of het echt met taalgevoel te maken heeft, betwijfel ik. Want heb ik dan geen taalgevoel, omdat ik juist een andere voorkeur heb dan de rest?
Historie
In veel taalkundige kwesties zie je nog weleens dat er in het verleden andere regels golden dan tegenwoordig. Als we de Etymologiebank mogen geloven – in deze databank staan uitkomsten van onderzoeken naar de herkomst van woorden – is dat voor de uitwisseling van ieder en elk niet aan de orde. Al in 1366 was ‘elc’ een synoniem voor ‘jeder’.
Mijn conclusie luidt dan ook: er is geen goed of fout als het gaat om de juiste toepassing van ieder of elk en het is net waar jouw voorkeur naar uitgaat. Aan mijn slogan verandert het daarom niets. Daarom:
Language Lover, als iedere tekst perfect moet zijn.