Afkortingsdilemma’s

Ik hoorde hem net weer even voorbij komen: BSN-nummer. Ik geloof dat er geen woord is in de Nederlandse taal waar ik me harder aan erger dan het foutieve gebruik van deze afkorting. Tenminste, ik ben er altijd van overtuigd geweest dat dit fout was. Op de website van Onze Taal kwam ik tot een schokkende ontdekking.

Bommoeder is niet zo dubbelop als we altijd dachten

Tegenwoordig zullen we dit woord niet zo snel meer gebruiken, maar in de tweede helft van de jaren zeventig was dit een heel gangbaar begrip. De Bewust Ongehuwde Moeder was hét toonbeeld van feminisme. Tegenwoordig spreken we liever van de bammoeder, de Bewust Alleenstaande Moeder. Zowel het oude als het modernere begrip bevat dus een herhaling van het woord moeder. Persoonlijk vind ik dit nogal tenenkrommend, maar als ik Onze Taal moet geloven, is er geen enkel bezwaar om de afkorting gevolgd door ‘moeder’ te gebruiken. En als we nog iets langer nadenken, dan kunnen we niet anders dan dit onderschrijven. Door het gebruik van de kale afkorting kan de betekenis immers ineens veranderen. ‘Zij is een bom’ krijgt een heel andere lading dan ‘zij is een bommoeder’.

Verkapt dubbel woordgebruik

Heb je je weleens afgevraagd waar de afkorting ‘Pin’ voor staat? Of de van oorsprong Engelse afkortingen zoals ‘tl’ en ‘lcd’? Laten we deze afkortingen eens wat nader bekijken. ‘Pin’ staat voor ‘Persoonlijk Identificatie Nummer’. Wanneer je het dus hebt over een pincode, zeg je eigenlijk dat het gaat over een ‘persoonlijk identificatie nummer code’. Behoorlijk dubbelop dus. Hetzelfde geldt voor de andere twee afkortingen in deze alinea. De afkorting ‘tl’ staat voor ‘tube luminescent’, ofwel lichtgevende buis en ‘lcd’ staat voor ‘liquid crysal display’ ofwel ‘plasma scherm’. Verwarrend, vind je niet? In de combinatie worden dit dus een ‘lichtgevende buis-buis’ en een ‘plasma scherm-scherm’.Toch hebben veel mensen, waaronder ikzelf, aanzienlijk minder moeite met deze afkortingen. Wellicht dat deze berusting ontstaat omdat de oorspronkelijke afkortingen Engelse woorden zijn, waardoor het minder hard opvalt.

Afkortingen die een begrip op zich zijn

Een ‘ap-keuring’ lijkt ineens wel heel erg incompleet. Of wat te denken van een ‘ab-systeem’. Is het toeval dat deze combinaties beiden uit de autotechniek komen? Veel afkortingen zijn in hun huidige vorm een begrip op zich geworden en worden hierdoor algemeen geaccepteerd. Ik verwacht dan ook dat ze je bij de garage heel vreemd aan zullen kijken als je vraagt of ze bij de ‘ap-keuring meteen even kunnen kijken naar je ab-systeem’. Grote kans dat je de vraag krijgt of je misschien lijdt aan het TNS-syndroom (iets met taalneuroten).Kortom, we zullen ons erbij neer moeten leggen dat samengestelde afkortingen wanneer je ze uitschrijft misschien niet altijd even logisch zijn, maar taaltechnisch kunnen ze (helaas voor taalpuristen zoals ik) niet als onjuist worden aangemerkt.